Hazır gıdalarda katkı maddesi olarak kullanılmasının yanı sıra birçok sebze ve meyvede doğal olarak da bulunurlar. Örneğin havuca turuncu rengi vermek karotenlerin görevidir. Gıdalarda katkı maddesi olarak kullanımında E160 kodu ile belirtilirler. Karoten, C40H56 formüllü birbiriyle ilişkili birkaç bileşik için kullanılan bir terimdir. Bitkilerin fotosentez için en önemli yardımcılarından biridir. Soğurduğu ışığı klorofile aktararak fotosenteze katkıda bulunur.
E160a (i): karotenler (karışım)
E160a (ii): ß-karoten
Beta Karoten’in Kimyasal Özellikleri
Formül: C40H56
Molar kütle: 536,8726 g/mol
Erime noktası: 180 °C
IUPAC numarası: beta,beta-Carotene
Kaynama noktası: 633 °C
Yoğunluk: 940 kg/m³
Kimyasal olarak karoten bir terpendir, sekiz izopren birimden biyokimyasal olarak sentezlenir. Başlıca iki türü vardır, bunlar Yunan harfleri ile belirtilir: alfa-karoten (α-karoten) ve beta-karoten (β-karoten). Gama, delta ve epsilon- (γ, δ ve ε-) karotenler de vardır. beta-karoten iki retinil gruptan oluşur ve ince bağırsak mukozasında beta-karoten dioksijenaz tarafından yıkıma uğrayıp bir tür A vitamini olan retinole dönüşür.
Karoten Kullanımı
Karoten karaciğerde depolanıp gerekli olduğu zaman A vitaminine dönüşebildiğinden bir provitamin sayılır. A vitamini için genel olarak tavsiye edilen günlük doz 6-12 mg (10.000 IU-20.000 IU) beta karotendir. Beta karoten E ve C vitaminleriyle birlikte kullanıldığında etkisi daha da artar.
Endüstriyel olarak tereyağ, margarin, kek, sütlü içecekler ve meyve sularında renklendirme amacı ile kullanılır. Bazı üreticilerin stabilizatör olarak jelatin kullandıkları bilinmektedir.
Hangi gıdalarda bulunur?
Sebze ve meyveler renklerini sağlayan pigmenttir. Hazır gıdalarda katkı maddesi olarak bulunmasının yanı sıra özellikle turuncu sebze ve meyvelerin içerisinde bol miktarda bulunur. Bunlardan başlıcalar:
Havuç,
Kabak,
Bal Kabağı,
Kayısı,
Papaya,
Dolmalık Biber,
Domates,
Mısır,
Karpuz,
Sarı Kabak,
Ispanak,
Lahana,
Marul,
Kavun,
Brokoli,
Şeftali,
Kırmızı Biber,
Yeşil Biber,
Patates .
Hazır gıdalarda katkı olarak kullanılan beta karoten havuç gibi sebzelerden elde edilmekle beraber sentetik olarak da elde edilmektedir.
Beta Karoten Neden Gereklidir?
Beta-karoten bir antioksidan olarak kabul edilmesinin yanı sıra A vitamininin öncüsüdür. Bu madde sağlıklı cildin korunmasına yardımcı olur ve aynı zamanda göz sağlığında da önemli bir rol oynar. Gerekli miktarda beta-karoten tüketen bireylerde koroner arter hastalığı, inme, maküler dejenerasyon ve diğer yaşa bağlı hastalık risklerinin azaldığına dair görüşler vardır.
Beta Karoten helal mi?
Elde edilme yöntemine göre helal olup olmadığına bakılabilir. Genellikle sebzelerden elde edilse de hayvansal kaynaklı veya alkolle muamele edilerek kullanımı/üretimi maddeyi şüpheli hale getirebilir.
Beta Karotenin zararları
Tibbî denemelerde sentetik beta karoten kullanımında (yani mağazalarda besin takviyesi olarak satılan beta karoten) akciğer ve prostat kanseri oranının arttığı, ve bu artışın sigara içenlerde ölüm oranını artırdığı gösterilmiştir. Bu sonuçlar beta karoten takviyeleri için görülmüş, içinde doğal olarak beta karoten bulunduran yiyeceklerde görülmemiştir.
Britanya kanser örgütü Cancer Research Campaign, beta-karoten takviye ambalajlarında sigara içenlere bu takviyelerin akciğer kanser riskini artıracağına dair ikaz etiketleri konması gerektiğini öne sürmüştür.
A vitamini aşırı dozajda alındığında zehirleyici bir etki oluşabildiği için uzman doktor önerisi üzerinden kullanım miktarı belirlenmelidir.
Beta karoten açısından zengin yiyeceklerin veya beta karoten takviyelerinin aşırı miktarda alınması cilt renginde koyulaşmaya sebep olabilir.
Her şeyin fazlasının zarar olduğu gibi yüksek dozajlı karoten takviyesi kullanılması uzun vadede sağlık riskleri oluşturabilir ve sadece belirli eksiklik durumlarında uzman önerisine göre kullanılmalıdır.
