Her 100 kişiden 90’ının kullanmış olduğu atık yağları lavaboya döktüğü günümüzde dökülen bu atık yağlar sularla birlikte kanalizasyonlara, göllere ve denizlere, Çöplere döküldüklerinde ise toprağa ve kullanılabilir yer altı sularına karışmaktadır.Böylelikle de ülkemiz için önemli içme suyu kaynakları olan yeraltı sularına ciddi hasar vermektedir.
Türkiye’de her yıl yaklaşık 1,7 milyon ton bitkisel yağ tüketilmekte olup, bunun yaklaşık 350.000 tonu atık yağdır. Su ve toprağa karışması halinde çevreye ciddi zarar veren bitkisel ve hayvansal atık yağlar,su kirliliğinin de % 25’ini oluşturmaktadır.
Bir litre atık yağın lavabolardan dökülmesi, bir milyon litre içme suyunu kullanılamaz hale getirmekte ve bu sularda yaşayan canlı hayatını tehlikeye sokmaktadır.Ayrıca lavabolara dökülen atık yağlar boru ve kanalizasyon sistemlerinde tıkanmalara sebep olmaktadır. Atık su arıtma tesislerine zarar vererek bakım ve işletme maliyetinde artışa neden olmaktadır.Bu kapsamda ABD’nde yapılan bir araştırmaya göre lavaboya dökülen atık yağlar, kanalizasyon sistemlerinin % 40 oranında tıkanmasına neden olmaktadır.
Bu nedenle bitkisel atık yağların ilgili yönetmelik gereğince; doğrudan alıcı ortama verilmesi yasaktır.
Bitkisel Atık Yağ Yönetmeliği’ne göre atık yağ üreticisinin yükümlülüklerini ise şöyle sıralayabiliriz;
”-Atık yağları diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak biriktirme
-Oluşan atık yağları biriktirmek için sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteynır ve tank gibi toplama kaplarını kullanma
-Atık yağları geri kazanım veya bertaraf tesislerine göndermek,
-Atık yağ sevkıyatında ulusal atık taşıma formu kullanmak ve her taşımadan sonra bunların bir kopyasını ilgili valiliğe göndermek, bu belgeleri beş yıl süreyle tesiste muhafaza etmek. ”
Bitkisel Atık Yağlar İle İlgili Yapılan Çalışmalar
19.04.2005 tarih ve 25791 sayılı ‘Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği’ne göre Belediyelere kullanılmış kızartmalık yağların hanelerden toplanması için gerekli sistemi kurmak, halkı bu konuda bilgilendirmek atık yağ toplama faaliyetlerini sürdürmek ve ilgili yerlerde gerekli denetimleri yaparak kullanılmış kızartmalık yağların kanalizasyona dökülmesinin önlenmesi ile ilgili yetki ve görev verilmekte,Bu doğrultuda da
– Eğitim Faaliyetleri
– İş Yeri Denetimleri
– Toplama Sistemleri
Kapsamında çalışmalar sürdürmektedir.
Yine Kızartma yağları, plastik veya metal kaplarda biriktirilerek Çevre ve Orman Bakanlığı yada belediyelerin atık toplama merkezlerine gönderilebilir yada belediyeler tarafından belirlenmiş atık yap toplama merkezlerine ulaştırılabilir.
Bitkisel Atık Geri Kazanımı
Bitkisel atık yağların Çevre ve Orman Bakanlığı’ndan çevre lisansı almış geri kazanım tesisleri tarafından geri dönüştürülür.
Yönetmelik gereğince; lokantalar, sanayi mutfakları, oteller, tatil köyleri, motel ve yemekhaneler, hazır yemek üretimi yapan firmalar ile diğer yerlerden çıkan bu atık yağlar beyaz renkli ve üzerinde yeşil bitkisel atık yağ taşıma aracı ibaresi bulunan lisanslı taşıma aracı ile toplanmaktadır.
Toplanan bitkisel atık yağlar lisansı almış geri kazanım tesisleri tarafından toplanarak endüstride kullanılacak külçe sabun, stearin, kimya sanayinde kullanılacak hammadde veya ürün sabun, biyodizel ve benzeri ürünlerin eldesin de kullanılır.
Atık yakıtlar fiziksel ve kimyasal işlemlerden geçirilerek biodizel yakıta dönüştürülmekte ve dizel motorlarda yakılarak imha edilebilmektedir.
Bitkisel Atık Yağların Sağlık Üzerindeki Etkileri
Kızartmada kullanılan yağlar; kısa sürede oksidasyona uğrayarak kanserojen bir özellik kazanabilmektedir.Yüksek sıcaklık altında okside olmuş, tekrar kullanımı sağlık açısından uygun olmayan kızartma yağları kullanılmış kızartmalık yağ olarak adlandırılmaktadır. 170-190 °C sıcaklıkta gerçekleşen bu işlemde ısı ve kütle iletimi birlikte yürümekte, Isı yağdan gıdaya geçerken, su gıdadan uzaklaşmakta, yağ gıda maddesi tarafından absorblanmaktadır. Yanmış yağın yemeklerde kullanılması veya kızartma yapılması sağlığı tehlikeye atmaktadır.
Kızartma sırasında, gıdada meydana gelen değişimlerle birlikte kızartma yağında da, fiziksel ve kimyasal değişimler oluşmaktadır. Örneğin kızartma sırasında yağda oluşan fiziksel değişimler sonucu viskozite artması veya renk koyulaşması meydana gelebilir.
Kızartma yağları 2-3 seferden fazla kullanıldığında zehirleyici forma dönüşmekte bu durum kalp-damar hastalıkları, kanser gibi hastalıklara davetiye çıkartmaktadır bu nedenlerle bir defa kullanılan yağ, aradan bir süre geçtikten sonra tekrar kullanılmamalıdır. ayrıca kızartmalık yağlar, ekotoksik özellikleri nedeniyle çevre açısından da zararlı bir atık olmaktadır.
Kaynak: Gıda Bilinci