Fransız İhtilali, Avrupa’nın mutlakiyet yönetiminden kurtularak, günümüzün modern Avrupası haline gelmesini, cumhuriyet, demokrasi, eşitlik, adalet, özgürlük gibi evrensel değerlere ulaşmasını sağlayan radikal değişimin temelidir. İşte bugün yani 14 Temmuz bu evrensel hadisesinin yıl dönümü olarak bilinmektedir.
Fransız İhtilali Neden Çıktı?
Öncelikle ortaya çıkan ihtilal düşüncesinin altında muazzam bir bilgi birikiminin ve aydınlanma sürecinin yattığını bilmek gerekir. Öyle ki aydınlanma dönemi filozoflarının Fransız toplumuna kattığı düşünceler yadsınamayacak derecede önemlidir. Bu aydınlar arasında Descartes, John Jack Rousseau, Voltaire, Montesquieu, Diderot ve John Lock Fransız toplumundaki değişimin öncüleri olmuşlardır. Bu aydınlar sadece mutlak krallık düzenine karşı çıkmakla kalmamış, akılcı ve eleştirel düşüncenin gerekliliğini ortaya koyarak da milli egemenlik, hukuk üstünlüğü ve adalet fikirlerinin halk tarafından benimsenmesinde öncü olmuşlardır.
İhtilal öncesi Fransası’nda gücü elinde bulunduranlar kral, asiller (soylular) ve toprak sahipleriydi. Halkın uzun süren savaşlar nedeniyle maddi – manevi harap olması, topraktan istenilen verimin alınamaması ve toplumsal bilinçlenmenin getirdiği dönüşüm ihtilalin oluşumuna zemin hazırlamıştır. Ayrıca İngiltere’den ayrılmak isteyen 13 koloninin başlattığı Amerikan Bağımsızlık Savaşı da Fransız aydınları önemli ölçüde etkilemiştir.
Fransız İhtilali Nasıl Başladı?
Kral 16. Louis asilleri toplayıp toprak üzerinden vergi alınmasını istemişti. Ancak 175 yıldır toplanmayan Genel Meclis 1789’da bir araya geldiğinde sınıfsal eşitsizlikten kaynaklı sorunlar da gündeme gelmişti. Ticaretle uğraşan ve siyasi haklardan mahrum olan burjuva sınıfı her türlü sınırlamaların kaldırılmasını istiyordu. Bu nedenle de Haziran 1789’da mutlakiyet karşıtı olan üçüncü sınıf grup oluşmuş ve kurucu meclisi kurmuştur. Orta sınıf ve burjuva toplanarak monarşik yetkilerin Anayasa ile kısıtlanmasını, ticaretin serbestleşmesini, vergilerin yeniden düzenlenmesini isteyerek yönetimde haklar istedi. Kral bunu reddedince ihtilal kaçınılmaz oldu. Orta sınıf halkla birlikte Bastil Hapsanesine girerek mahkumları serbest bıraktı.
İhtilalin Sonuçları
İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi’nin yayınlanmasının ardından tüm feodal kurumlar yıkıldı. Asillerin toprakları halkın elinde geçti. 1792’de Cumhuriyet’in ilan edilmesinden sonra 1793’te önce kral 16. Louis, sonra da eşi Maria Antoinette vatana ihanetten idam edildi. Milliyetçilik fikrinin dünyaya ve Avrupa’ya yayılması çok milletli devletlerin ki ‘Osmanlı Devleti de bunlardan biri’ parçalanmasına zemin hazırladı. Cumhuriyet, demokrasi, eşitlik, adalet, özgürlük fikirleri evrenselleşti ve hemen her yerde kabul gördü.