Şehir Planlaması; İnsanlar, şehirlerde yaşamaya eğilim gösterirler. Bu eğilim geçmişten günümüze kadar hep var olmuştur. Geçmiş dönemlerde şehirde yaşam, şimdiki kadar güç olmamış ve bu denli sorun teşkil etmemiştir. Bunun çeşitli sebepleri vardır. Bunlar;
- Nüfusların bu denli kalabalık olmaması
- Şehir ve kırsal yaşam standartları arasındaki farkın az olması.
- Toplum arasında ekonomik dağılımın dengesiz olmaması.
- Ekonomi pastasının büyük payının tarına dayanması gibi sebep yelpazesi daha da genişletilebilir.
Yukarıda sayılan nedenlerinin tam tersinin son asırda meydana gelmesi, sanayinin önem kazanması ve sanayi ürünlerinin hayatın her alanına dahil olması insanları şehirlere göç etmeye zorlamıştır. Bu göçler, plansız ve yoğun olduğundan şehirlerde birçok olumsuzluğun da ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu olumsuzluklar şehirleri yaşanmaz hale getirmekte, fonksiyonel şehirler yerine hantal şehirler meydana getirmektedir.
Günümüzde nüfusun çoğunluğu şehirlerde yaşamaktadır. İleriki dönemlerde şehirlerdeki nüfus artacak, bu durum beraberinde yeni sorunlar da getirecektir. Tam da bu noktada şehir planlayıcıları, şehrin varlığı ve şehir yaşamının sürdürülebilirliği üzerinde etkin ve yetkin olan herkesin uzun vadede şehirleri sürdürülebilir hale getirmesi için çalışmaları ve plan yapmaları gerekmektedir.
Şehir planlaması yapılırken farklı parametreler göz önüne alınarak yapılması gerekmektedir. Bu planlamalar arasında en önemli olan sürdürülebilir olmasıdır.
Peki nedir bu sürdürülebilirlik?
Bir şeyin çeşitliliğin ve üretmenin devamlı olması. “ Sürekli olabilme” yeteneğine , potansiyeline sahip olabilmesidir. Örneğin bir apatmanın bahçesinde dikilen meyve ağaçları, hem gölgesi hem meyvesi olarak süreklilik arz eden bir durum ve o apartmanda yaşamın sürdürülebilir olma özelliği de söz konusu olabilmektedir.
Bir şehri sürdürülebilir bir şehir hale getirebilecek özellikler nelerdir? Bu soruya verilecek cevaplar ve alt başlıkları şehri yaşanabilir bir hale getirecek olan temel unsurlar olacaktır.
1- Şehir Planlaması Düzenli Olmalı
Şehirlerin yapısı ve planında sağlık, ticaret hacmi, eğitim, sosyo-kültürel etkenlerin etkisi görülmektedir. Bir şehri cazip kılan ve o şehri sürdürülebilir bir kaliteye getiren faktör planlamadaki düzendir. Örneğin, şehirde gökdelenlerin yanyana olması o şehrin kültür, ticaret ve insan sağlığı hakkında bilgi verip o şehri sürdürülebilir bir bir şehir kategorisine koymaktadır. Aynı durumda rastgele serpiştirilen yüksek binaların yanında küçük ve düzensiz binaların varlığı insan ruhu ve psikolojisini olumsuz etkileyebilmektedir
Şehir Planlaması mutlaka yetkililerce planlanmalı. Katı kurallar ile denetlenmeli. Yüksekliği, genişliği, dış cephe ve konumu gibi özellikler mutlaka merkezi yöntemlerce genel çerçevede belirlenmeli , yerel yönetimlerce de bu hususlar tatbik edilip takip edilmeli. Önümüzdeki yıllarda daha da artacak nüfus ve şehirlerdeki kaynakların aşırı tüketimi şehirleri çıkmaza sokacaktır.
2-Geniş Toplu Yaşam Alanları Oluşturulmalı
İnsanlar doğası gereği bir arada yaşama ihtiyacı hissederler. Şehirlerde apartman dairelerinde aile fertleri dışında diğer insanlarla bir arada yaşama olanağı pek yoktur. Herkes birbirine yabancı, herkes kalabalıkta yalnızdır şehirlerde. Şehir insanı bu ihtiyacını toplu durabileceği alanlarda karşılayabilir ve toplu yaşamanın farkındalığını öğrenebilir. Bencillikten kurtulur. Ruhunu özgür bırakır. Bu denli bir toplum yaratmak, bu denli bir toplumun varlığı bir arada olabileceği alanlarda vakit geçirerek mümkün olabilecektir. Bu alanlarda şehirlere, geniş meydanlar, mesire alanları, Millet bahçeleri, geniş parklar, oyun alanları vb. ile mümkündür. Aksi halde o şehirde yaşamın sürdürülebilirliği mümkün olmamakta, ciddi sağlık ve kişisel bozuklukları ortaya çıkacaktır. Şehri sürdürülebilir bir hale getirecek faktörlerden bir tanesi olan toplu yaşam alanı, şehir insanına bir nefes olacaktır. Yoğun iş stresi ve mental yorgunluğunu atabileceği bir yer olacaktır. Gelecek nesillerin korunması ve sağlıklı toplumlar için olmazsa olmaz olan bu faktör yetkililerce dikkate alınmalı ve gerekli tedbirler alınmalıdır.
3-Mimari, o şehrin değerleri ve yerelliğini yansıtmalı
Şehirler, kimliktir. Şehirdeki yapılar o kimliğin içerisindeki bilgilerdir, şehrin değerinin yansımasıdır. Bir şehrin değerini veya yerelliğini zincir marketleri, devasa binalar yansıtmaz. O şehrin tarihi ile, yerel özellikleri ile müsemma olan malzemeler ile yapılan binalar o şehri cazip kılar, o şehrin kimliğini her an insana hatırlatır, o şehrin insan üzerindeki etkisi kadar sürdürülebilir bir şehir konumuna geçer. Yerel ve değerleri ile barışık olmayan şehirlerin yapısı zamanla o şehrin fonksiyonunu kaybetmesine neden olmakta, yaşanılabilir cazibesini kaybetmesine neden olacaktır.
4-Toplu Taşımada Gelişme Olmalı
Ulaşım, bir şehrin hareketliliğini gösterir. Ulaşımdaki imkanların çoğalması ve alternatiflerin varlığı o şehirde rekabeti arttırır, ekonomiyi canlandırır, şehri cazibe merkezi haline getirebilir. Şehirde sadece birkaç ticari taksi ve şehir içilerin olması, insanları kısıtlar ve o şehirde yaşamın sürdürülebilirliğine olan inancını kaybeder. Oysa, metro, tramvay, otobüs hatta vapur ulaşımının olması insanları şehre gönülden bağlanmasına vesile olur ve şehir sürdürülebilir özelliği ile tercih edilen şehirler arasında yer alır. İstanbul’da ulaşımdaki gelişim , şehri ülkedeki diğer şehirlere göre sürdürülebilir şehir planlaması na getirmektedir.
5-Eğitim
Bir şehri sürdürülebilir hale getirecek olan en önemli faktörlerden bir tanesi de eğitimdir. Eğitimli insanların fazla olması ve bu eğitimli insanların şehir yaşamının her alanında etkin olması şehrin çehresini doğal olarak değiştirecek ve bu durum şehri sürdürülebilir hale getirecektir.
Sonuç olarak bir şehri sürdürülebilir şehir haline getirecek olan etkenler yukarıda yazılanlardan şüphesiz daha fazladır. Tüm bunların olmazsa olmazı insandır. İnsan için vardır her şey. İnsanı düşünmeden yapılan her şey etkisizdir ve sadece bir yığındır.